جهت مطالعه غرر آیات یا منتخب آیات روی کلمه اینجا کلیک کنید
نمونه غرر آیات با موضوع محکم و متشابه؛
آل عمران، آیه ۷
او کسی است که این کتاب (آسمانی) را بر تو نازل کرد، که قسمتی از آن، آیات «محکم» [= صریح و روشن] است؛ که اساس این کتاب می‌باشد؛ (و هر گونه پیچیدگی در آیات دیگر، با مراجعه به اینها، برطرف می‌گردد.) و قسمتی از آن، «متشابه» است [= آیاتی که به خاطر بالا بودن سطح مطلب و جهات دیگر، در نگاه اول، احتمالات مختلفی در آن می‌رود؛ ولی با توجه به آیات محکم، تفسیر آنها آشکار می‌گردد.] اما آنها که در قلوبشان انحراف است، به دنبال متشابهاتند، تا فتنه‌انگیزی کنند (و مردم را گمراه سازند)؛ و تفسیر (نادرستی) برای آن می‌طلبند؛ در حالی که تفسیر آنها را، جز خدا و راسخان در علم، نمی‌دانند. (آنها که به دنبال فهم و درکِ اسرارِ همه آیات قرآن در پرتو علم و دانش الهی) می‌گویند: «ما به همه آن ایمان آوردیم؛ همه از طرف پروردگارِ ماست.» و جز صاحبان عقل، متذکر نمی‌شوند (و این حقیقت را درک نمی‌کنند).
محکم و متشابه
در آیات پیشین سخن از نزول قرآن به عنوان یکى از دلایل آشکار نبوت پیامبر اسلام ص به میان آمده بود، و در این آیه یکى از ویژگیهاى قرآن و چگونگى بیان مطالب در این کتاب بزرگ آسمانى آمده است،:" او کسى است که این کتاب را بر تو نازل کرد که بخشى از آن آیات محکم (صریح و روشن) است که اساس و شالوده این کتاب است، (و آیات پیچیده دیگر را تفسیر مىکند) و بخشى از آن متشابه است" آیاتى که به خاطر بالا بودن سطح مطلب یا جهات دیگر، در آغاز پیچیده به نظر مىرسد.
این آیات متشابه محکى است براى آزمایش افراد که عالمان راستین و فتنهگران لجوج را از هم جدا میىسازد.
سپس مىافزاید: آنها هستند که بر اثر درک صحیح معنى محکمات و متشابهات" مىگویند ما به همه آنها ایمان آوردهایم (چرا که) همه از سوى پروردگار ما است.
" (آرى) جز صاحبان فکر و خردمندان متذکر نمىشوند.
" آیاتٌ مُحْکَماتٌ" آیاتى است که مفهوم آن به قدرى روشن است که جاى گفتگو و بحث در آن نیست، آیاتى همچون قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
منظور از متشابهات قرآن همین است، یعنى آیاتى که معانى آن در بدو نظر پیچیده است، و در آغاز، احتمالات متعددى در آن مىرود، اگر چه با توجه به آیات محکم، تفسیر آنها روشن است.
منظور از تاویل آن است که در قرآن آیاتى است که اسرار و معانى عمیقى دارد، منتها افرادى که افکارشان منحرف است، و اغراض فاسدى دارند از پیش خود، تفسیر و معنى نادرستى براى آن ساخته و براى اغفال خود یا دیگران، روى آن تکیه مىکنند.
از مجموع آنچه درباره تفسیر آیه فوق گفته شد چنین استفاده مىشود که:
آیات قرآن بر دو دسته هستند مفهوم قسمتى از آیات آن چنان روشن است که جاى هیچگونه انکار و توجیه و سوء استفاده در آن نیست، و آنها را" محکمات" گویند و قسمتى به خاطر بالا بودن سطح مطلب یا گفتگو در باره عوالمى که از دسترس ما بیرون است مانند عالم غیب، و جهان رستاخیز و صفات خدا، چنان هستند که معنى نهایى و اسرار و کنه حقیقت آنها نیاز به سرمایه خاص علمى دارد که آنها را متشابهات گویند.
افراد منحرف معمولا مىکوشند این آیات را دستاویز قرار داده و تفسیرى بر خلاف حق براى آنها درست کنند، تا در میان مردم، فتنهانگیزى نمایند، و آنها را از راه حق گمراه سازند، اما خداوند و راسخان در علم، اسرار این آیات را مىدانند و براى مردم تشریح مىکنند، آنها در پرتو علم وسیعشان آیات متشابه را همانند آیات محکم درک مىکنند و به همین دلیل در مقابل همه تسلیماند و مىگویند: همه آیات از طرف پروردگار ما است، چه اینکه همه آنها اعم از محکم و متشابه در پرتو علم و دانش آنان روشن است.
منبع: تفسیر نمونه، ج۲، ص: ۴۴۳- ۴۴۴
